Wrażenie piękna

Trudno jest zdefiniować piękno ze względu na to, że zjawisko to jest częściowo subiektywne. Określiłbym je jako wąskie spektrum fal elektromagnetycznych, rzadziej fal dźwiękowych, które w odpowiedniej kompozycji skierowane na nas wywołują subiektywne, pozytywne odczucia i aktywują ośrodek nagrody w mózgu. Zależnie od źródła i rodzaju tych fal oraz ich odbicia mamy różne wrażenia. Kolor, uroda, piękne buty lub piosenka obiektywnie nie istnieją. Są stworzone przez nasze umysły, wynikają z interpretacji bodźców, a jak wiadomo każdy umysł jest różny.

Lubimy i uważamy za piękne niesymetryczne układy i symetryczne obiekty. Wynika to z tego, że kompozycje symetryczne praktycznie nie występują na otwartych przestrzeniach; nie ma symetrycznych: jaskiń, łąk, plaż i lasów, są za to symetryczne owoce, narzędzia i twarze.

Nasz mózg doszukuje się sensu i przyczyn, dla których obiekt został wyróżniony spośród jakiegoś elementu. Umysł wychwytuje rzeczy nietypowe i poddaje ocenie estetycznej, czy coś jest piękne, czy brzydkie. Tę funkcję w naszym mózgu pełni głównie zakręt obręczy. Jest to ewolucyjnie stara struktura, bo schowana pod korą mózgową. Pozostaje nieaktywna, gdy oglądamy rzeczy typowe, za to uaktywnia się, kiedy mamy kontakt z widokiem nietypowym. Za ośrodek piękna w mózgu możemy też uznać korę oczodołowo – przedczołową. Co ciekawe, nie uaktywnia się ona u wszystkich na widok tych samych rzeczy, co potwierdza, że kryteria piękna i estetyki tworzy odbiorca.

Piękny może być np. gol, kobieta, obraz lub samochód. Gdy obserwujemy wymienione rzeczy, doznajemy emocjonalnej przyjemności, gdyż odnosimy subiektywne wrażenie, że są po porostu dobrze wykonane. Efektownie strzelony gol, który pokazuje nadzwyczajne umiejętności i dobrze wykonaną pracę piłkarza, można nazwać pięknym. Za piękną można uznać kobietę ewolucyjnie przystosowaną do zachowania gatunku. Piękny obraz może być dobrym, realistycznym oddaniem danej panoramy.

Dla osób uzdolnionych matematycznie piękna może być pewna formuła matematyczna, tak samo jak dla ludzi uzdolnionych plastycznie obraz lub dla uzdolnionych muzycznie, muzyka. Naukowcy z University Collage London przeprowadzili pewien eksperyment: skanowali mózgi matematyków, którzy oglądali, jak sami twierdzili, ładną formułę matematyczną. Uaktywniała się w ich mózgach kora oczodołowa, ten sam obszar co u ludzi uzdolnionych plastycznie lub muzycznie zachwycających się obrazem lub muzyką.

Choć często mamy wspólne poglądy na to co jest piękne, nie jest to coś obiektywnego, tylko wytwór naszych umysłów.

Źródła:

– Odczuwanie piękna (rozmawia Agnieszka Fedorczyk z dr. hab. Michałem Chruszczakiem), „Świat Mózgu” 2016, nr 2(07), s. 57–60.
– Piękno matematyki zapisane w ludzkim mózgu, „Do Rzeczy” z 17–23 lutego 2014, nr 8/056, s. 86.
– „Wyniki badań neuropoznawczych a istota przeżycia estetycznego” – prof. dr hab. Piotr Francuz (wykład SWPS dostępny na YouTube).